اثرات بهداشتی آلاینده بر سلامت

اثرات بهداشتی آلاینده های هوا بر سلامت

اثرات بهداشتی آلودگی هوا :

بنا بر پژوهشی که توسط محققان دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو انجام گرفته، آلودگی هوا یکی از عوامل ابتلا به بیماری آلزایمر است. پلاک‌های آمیلوئید نشانه اصلی حضور بیماری آلزایمر- معمول‌ترین عامل زوال‌عقل و فراموشی- است که بر رفتار بیمار و توانایی‌های ذهنی او اثر می‌گذارد. تیم پژوهشی این پروژه، اسکن مغز بیش از ۱۸هزار سالمند آمریکایی با میانگین سن ۷۵ سال را از مناطق و نواحی مختلف ایالات متحده مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش نشان داد که پلاک‌های آمیلوئید مغز کسانی که در نواحی آلوده ساکن بوده‌اند،۱۰ برابر بیشتر از میزان پلاک‌های آمیلوئید افرادی است که در نواحی تمیزتر زندگی می‌کنند.
از عوارض دیگر اینکه هنگام آلودگی هوا وقتی بر میزان ذرات معلق و دی‌‌اکسید‌کربن هوا افزوده می‌شود، اکسیژن‌رسانی به سلول‌های بدن بخوبی صورت نگرفته و فرد دچار علائم مختلفی همچون بی‌حالی، خستگی، سردرد، تهوع، استفراغ و تغییرات خلق و خوی می‌شود و همچنین استعداد ابتلا به عفونت‌های ویروسی و تنفسی افزایش می‌یابد.
جسم و روان بر هم تأثیر متقابل دارند و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا مثل بیماری‌های قلبی، ریوی، پوستی و… می‌توانند به نوبه خود بر سلامت روان انسان‌ها اثر منفی داشته باشند.
براساس برخی پژوهش‌ها، ابری بودن و گرفتگی هوا می‌تواند در کنار برخی عوامل دیگر در بروز، تداوم یا تشدید اختلالاتی همچون افسردگی مؤثر باشد. حال اگر این گرفتگی و تیرگی هوا به سبب آلاینده‌های شیمیایی و دود و گرد و غبار محیط باشد بیشتر می‌تواند سلامت روان افراد را تهدید کند. به همین شکل صاف و آبی بودن آسمان نیز می‌تواند آثار پیشگیرانه و درمانی در اختلالات روانی داشته باشد.
آلودگی هوا به دلیل محدود کردن افراد و کاهش آزادی عمل در محیط به عنوان یک عامل تنیدگی‌زا علاوه بر افسردگی، اختلالاتی همچون اضطراب و استرس را نیز به همراه دارد. ضمن این که می‌تواند مانع بزرگی بر سر فعالیت‌های مفید برای سلامت روان مانند ورزش در فضای باز، پیاده روی، دید و بازدید، تعاملات اجتماعی، سفرهای درون‌شهری و… باشد که این امر باعث بسنده کردن اجبارگونه انسان‌ها به چاردیواری خانه می‌شود. آلودگی هوا عامل اصلی تعیین کننده میزان نور خورشیدی است که به سطح زمین می رسد و تحقیقات نشان می دهد که آلودگی جوی (به ویژه محتوای بالای ازن تروپوسفریک) ممکن است نقش مستقل قابل توجهی در توسعه کمبود ویتامین D داشته باشد که این کمبود در بین ساکنان شهری می تواند بیش از دو برابر بیشتر از ساکنان روستایی باشد. در مورد
افراد ساکن در کلان‌شهرها که عموماً هوای آلوده‌ای دارند، باید به امکان کمبود ویتامین D توجه شود. تحقیقات انجام یافته نشان می‌دهند که حدود ۸۰ درصد ایرانیان کمبود ویتامینD دارند. علائمی همچون مشکلات گوارشی، تعریق در ناحیه پوست جمجمه، استخوان درد، افزایش وزن و بی حوصلگی می‌توانند تا حدودی نشانگر کمبود ویتامینD در بدن باشند. ارتباط ویتامینD یا به اصطلاح ویتامین آفتاب با سلامت استخوان‌ها، برای همگان ثابت شده و محرز است اما امروزه علاقه‌مندی فراوانی به این ویتامین به دلیل ارتباط با بیماری‌های مختلفی از جمله ام اس، انواع سرطان، بیماری‌های قلبی- عروقی و دیابت ایجاد شده است. محققان دریافته‌اند که ویتامینD می‌تواند نقشی حیاتی در تنظیم گلوکز (قند خون)، انسولین و التهاب داشته باشد که این یافته، به نوبه خود یک هشدار مهم برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت است. برخی عوامل بر امکان تولید ویتامینD
در اثر تابش نور خورشید تأثیرگذارند؛ افرادی که پوست تیره دارند یا در مناطقی دور از خط استوا زندگی می‌کنند، افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند یا پوشش کامل در برابر نور خورشید دارند (استفاده از ضد آفتاب، لباس‌های پوشیده، دستکش، کلاه و عینک) و افراد مسن، نمی‌توانند به مقدار کافی ویتامینD از طریق نور آفتاب به دست بیاورند. نوع لباس، گرد و غبار، شیشه پنجره‌ها، کرم‌های ضد آفتاب، هوای ابری، تغییرات در لایه اوزون و آلودگی هوا می‌توانند مانع رسیدن اشعه ماوراءبنفش به بدن و ساخته شدن ویتامینD مورد نیاز در بدن فرد شوند. بنابراین برای این دسته از افراد، استفاده از مکمل ویتامینD ضروری است. برابر تحقیقات متعدد انجام گرفته، کمبود ویتامین D، نقشی موثر در تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با ویروس کرونا دارد. محققان اسپانیایی دریافته اند که ۸۲ درصد از ۲۱۶ بیمار کرونای بستری شده در بیمارستان کمبود ویتامین D داشته‌اند. مدیرکل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت هم در این زمینه اظهار داشته مصرف ویتامین D حتی در دوران ابتلا به ویروس کرونا نیز از اهمیت و تاثیر زیادی بر کاهش شدت بیماری کووید ۱۹ و بهبودی سریع فرد بیمار برخوردار است.
اطلاعاتی که مردم شبانه‌روز از رسانه‌های جمعی در زمینه آلودگی هوا و خطرات ناشی از آن دریافت می‌کنند نیز می‌تواند به صورت هوشیارانه یا ناهوشیارانه بر سطح اضطراب آنها بیفزاید و گاهی افراد را به ورطه نشخوار فکری این اطلاعات و اشتغال ذهنی به اموری مانند ابتلا به سرطان و بیماری‌های عدیده به خاطر آلودگی هوا بیفکند. باید دانست افرادی که دچار اختلال اضطراب هستند ریتم تنفس تندتری دارند و معمولاً اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند. بر همین اساس، در زمان کمبود اکسیژن به واسطه آلودگی هوا علائمی مشابه علائم اضطراب در آنها پدیدار می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد مسمومیت ناشی از آلاینده‌های شیمیایی بخصوص سرب می‌تواند در سلامت روان بزرگسالان و البته کودکان بویژه در حالت جنینی و نوزادی تأثیر منفی داشته باشد و احتمال ابتلای آنان را به اختلالات طیف اوتیسم و بیش‌فعالی افزایش دهد.

اثرات مواجهه با ذرات معلق هوا بر سلامت

ذرات معلق هوا حاوی جامدات و قطرات مایع میکروسکوپی بسیار کوچی هستند که قابل استنشاق بوده و می توانند مشکلات جدی سلامتی ایجاد کنند. ذرات معلق هوا با قطر آئرودینامیکی کمتر از ۱۰ میکرومتر (PM_۱۰) می توانند به داخل قسمتهای تحتانی ریه ها نفوذه کنند اما ذرات با قطر آئرودینامیکی کمتر از ۵/۲ میکرومتر (PM_۲.۵) اثرات بهداشتی بسیار بیشتری نسبت به PM_۱۰ دارند و می توانند از موانع ریه عبور کرده و وارد جریان خون شوند. ذرات معلق هوا بیش از هر نوع آلاینده هوا سبب آسیب به سلامت مردم می شود. مطالعات نشان داده اند که مواجهه مزمن با ذرات معلق هوا می تواند ریسک ابتلا به بیماریهای قلبی ـ عروقی و تنفسی و همچنین سرطان ریه را افزایش دهد. شواهدی متعددی نشان داده اند که بین مواجهه روزانه و سالیانه با ذرات معلق هوا و افزایش مرگ و میر رابطه نزدیک و کَمّی وجود دارد و در شرایطی که غلظت ذرات معلق هوا کاهش یابد موارد مرگ و میر مرتبط با آن هم کاهش خواهد یافت و این امر بیانگر این است که بخش اعظمی از سلامت افراد جامعه در صورت کاهش آلودگی هوا، بهبود می باید. لازم به ذکر است که ذرات معلق ریز هوا حتی در غلظت های بسیار پایین هم دارای اثرات سوء بر سلامت هستند و در حقیقت هیچگونه حد آستانه ای که کمتر از آن آسیب به سلامت انسان مشاهده نشود وجود ندارد.

براساس آخرین برآورد انجام شده در سال ۲۰۱۸ در دنیا حدود (۳/۱۰-۵/۷) ۹/۸ میلیون مورد مرگ در افراد بالای ۲۵ منتسب به مواجهه با PM_۲.۵ هوای آزاد بوده است که از این بین حدود ۷۷ درصد از آن (۹/۶ میلیون مورد) ناشی از پنج علت شامل بیماری ایسکمیک قلبی (IHD)، سکته های مغزی (Stroke)، بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)، سرطان ریه (LC) و عفونت دستگاه تنفسی تحتانی (LRI) بوده است همچنین نتایج این مطالعه در مورد کشور ایران بیانگر آن است که هر ساله حدود (۸۶-۶۲) ۷۵هزار مورد مرگ منتسب به مواجهه با PM_۲.۵ هوای آزاد می باشد و نشان دهنده سهم قابل توجه (حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد) تعداد موارد مرگ منتسب به PM_۲.۵ از کل موارد مرگ ناشی از همه علل است.

اهمیت بهداشتی بیوآئروسل‌ها

با توجه به شرایط جغرافیایی، هواشناسی، اجتماعی و اقتصادی انتظار می‌رود که قرار گرفتن در معرض بیوآئروسل‌ها در مناطق مختلف در کشورهای توسعه‌یافته متفاوت باشد. علاوه بر این شرایط جغرافیایی، اقلیمی و هواشناسی، مواد استفاده شده در ساختمان‌ها و همچنین نوع ساختمان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد که باعث اثر گذاشتن بر روی ترکیب بیوآئروسل‌ها و غلظت آنها می‌شود و اخیراً میکروارگانیسم‌های منتقله توسط هوا به علت اثراتی که بر سلامتی دارند و یا استفاده‌هایی که در بیوتروریسم دارند مورد توجه خاصی قرار گرفته‌اند. نگرانی‌های رو به رشد در مورد بیوآئروسل‌ها در ارتباط با آلرژی‌زایی، سمیت و بیماریزایی آنهاست. آلرژی، تشدید آسم، مرگ ناشی از آسم و عفونت با مواجهه با میکروارگانیسم‌های موجود در هوای آزاد در ارتباط است. تخمین زده شده است که ۲۰ درصد از آمریکایی‌ها (بیش از ۵۰ میلیون نفر) از واکنش‌های آلرژیک مانند تورم غشاء مخاط بینی و دیگر بیماری‌های آلرژیک رنج می‌برند. تخمین زده شده است که حدود ۸۰ درصد از آسم بچه‌ها و ۵۰-۳۰ درصد از آسم در بزرگسالان، آلرژیک هستند. تحقیقات اپیدمیولوژیک سندرم بیماری ساختمان و بیماری‌های با حساسیت‌زایی بالا(مثل تب یونجه و آسم) که اغلب در ارتباط با مواجهه با غلظت‌های بالای میکروب‌های منتقله توسط هوا هستند را نشان داده است. بیماری‌های عفونی و غیرعفونی تنفسی در ارتباط با بیوآئروسل‌های مختلف نه فقط به ویژگی‌های بیولوژیکی و ترکیب شیمیایی این بیوآئروسل‌ها بلکه به تعدادی که وارد دستگاه تنفسی می‌شوند و مکانی در دستگاه تنفسی که ته‌نشین می‌شوند بستگی دارد. اثرات سلامتی مرتبط به بیوآئروسل‌ها به میزان زیادی به ویژگی‌های فیزیکی و خصوصاً توزیع اندازه آنها بستگی دارد. بیوآئروسل‌هایی که دارای قطر آئرودینامیکی۱۰-۵ میکرومتر هستند عموماً در قسمت فوقانی دستگاه تنفسی ته‌نشین می‌شوند و می‌توانند علائم آلرژیک ایجاد کنند. ذرات کوچکتر از ۵ میکرومتر(مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها) را ذرات قابل تنفس گویند و قادر به نفوذ در آلوئل‌ها بوده که در نهایت منجر به آلرژی تورم آلوئل‌ها و دیگر بیماری‌های جدی می‌شود. میکروارگانیسم‌های منتقله توسط هوا باعث فاسد شدن مواد غذیی، خسارت به کتب و اسناد بایگانی شده، تخریب زیستی ابنیه و گسترش بیماری‌های حیوانات و گیاهان می‌شوند. قارچ‌های منتقله توسط هوا رایج ترین ارگانیسم‌های موجود در طبیعت هستند احتمالا که حضور آنها به همراه آلودگی هوا باعث ایجاد اثرات مضر بر سلامتی انسان‌ها، حیوانات و گیاهان می‌شود. گزارش شده است که بیش از ۸۰ درصد از جنس‌های قارچی در ارتباط با آلرژی‌های حملات تنفسی می‌باشد و بیش از ۱۰۰ گونه قارچی باعث ایجاد عفونت‌های جدی در انسان و حیوان می‌شوند در حالیکه تعدادی دیگر از گونه‌های قارچی باعث بیماری‌های جدی در گیاهان می‌شوند. کلادوسپوریوم، آلترناریا، آسپرژیلوس و فوزاریوم در میان جنس‌های قارچی رایج ترین جنس‌های آلرژیک هستند. به عنوان مثال افزایش غلظت کلادوسپوریوم به طور معمول در ارتباط با علائم تنفسی بوده است. به طور مشابه افزایش غلظت کلادوسپوریوم و پنی‌سیلیوم در محیط داخل می‌تواند باعث بیماری‌های آلرژیک شود. علاوه بر این Reponen و همکاران نشان دادند که ته‌نشینی اسپورهای قارچی در ریه‌ها و اثرات آنها بر سلامتی انسان نه تنها به ترکیب (جنس و گونه) و غلظت آنها بلکه به اندازه آنها هم بستگی دارد. غلظت ذرات موجود در هوا در ارتباط با کاهش عملکرد ریوی، افزایش علائم تنفسی از قبیل سرفه کردن، تنگی نفس، خس‌خس کردن و حملات آسمی و همچنین بیماری انسداد مزمن ریوی، بیماری قلبی عروقی و سرطان ریه است. برای نشان دادن اثرات سوء اسپورهای قارچی بر سلامت انسان مطالعات متعددی در مورد قارچ‌های موجود در هر دو محیط داخل و خارج صورت گرفته است. آگاهی در مورد خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی بیوآئروسل‌ها افزایش پیدا کرده است و بیشتر انجمن‌ها به شناسایی ارتباط بین این خواص و اثرات گوناگون در انسان‌ها و حیوانات پرداخته‌اند و این واضح و روشن است که باید بیوآئروسل‌ها را به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر در توسعه پایدار و ایمن در محیط زیست در نظر گرفت.

اثرات مواجهه با ازن بر سلامت

مواجهه انسان با ازن موجود در هوا می تواند سبب مشکلات تنفسی، قلبی ـ عروقی و همچنین مرگ زودرس شود. حساسترین گروه ها نسب به مواجهه با ازن موجود در هوا شامل افراد آسمی، کودکان، سالمندان و افرادی که در هوای آزاد مشغول فعالیتند می باشد. همچنین افرادای که دارای مشخصه های ژنتیکی خاصی هستند و افرادی که میزان ویتامین های C و E کمتری دریافت می کنند جزء افراد در معرض خطر نسبت به مواجهه با ازن محسوب می شوند. مواجهه با ازن می تواند سبب مشکلات عدیده ای بر سلامت نظیر درد قفسه سینه، سرفه، تحریک گلو و التهاب مسیر هوایی شود. همچنین ازن می تواند عملکرد ریه را کاهش دهد و سبب آسیب به بافت ریه شود. ازن می تواند سبب تشدید برونشیت، آمفیزم و آسم گردد. مطالعات نشان داده اند که مواجهه کوتاه مدت با ازن ارتباط معنی داری با اثرات تنفسی و حتی مرگ ناشی از همه علل دارد؛ همچنین مطالعات پیشنهاد داده اند که ممکن است مواجهه بلند مدت با ازن سبب افزایش ریسک مرگ ناشی از بیماریهای تنفسی شود هرچند که این شواهد به اندازه شواهد مرتبط با مواجهه کوتاه مدت با ازن قوی نیستند.

اثرات مواجهه با دی‌اکسید نیتروژن بر سلامت

مطالعات مختلف یک ارتباط علیتی بین مواجهه کوتاه مدت با NO_۲ و اثرات تنفسی مشاهده کرده‌اند و در حقیقت یافته‌های آنها بیانگر این است که مواجهه کوتاه مدت با این آلاینده سبب تشدید حملات آسمی می شود و در واقع با افزایش غلظت NO_۲ هوای آزاد تعداد موارد بستری شدن در بیمارستان و اورژانس به علت حملات آسم و علائم تنفسی و التهاب مسیرهای هوایی در افراد مبتلا به آسم افزایش می یابد. همچنین شواهدی وجود دارد که بیانگر ارتباط بین مواجهه کوتاه مدت با NO_۲ و بیماری انسدادی مزمن ریه، عفونت تنفسی و مرگ ناشی از بیماریهای تنفسی می باشد. در مواجهه کوتاه مدت در صورتیکه غلظت این آلاینده بیش از µg/m^۳ ۲۰۰ باشد به عنوان یک گاز سمی محسوب می شود و می تواند سبب التهاب معناداری در مسیرهای هوایی گردد.

اثرات مواجهه با دی‌اکسید گوگرد بر سلامت

SO_۲ می‌تواند سیستم تنفسی و عملکرد ریه را تحت تأثیر قرار دهد و باعث تحریک چشم ها شود. التهاب دستگاه تنفسی سبب سرفه، افزایش ترشحات، حملات آسمی، برونشیت مزمن و افزایش ریسک ابتلا به عفونتهای تنفسی در افراد می‌شود. تنگ شدن راه‌های هوایی تفس، اسپاسم برونش (Bronchospasm)، سرفه شدید، سوزش چشم و مجاری تنفسی، کاهش کارایی تنفسی و تنگی نفس، کم شدن عمق تنفس و در نهایت تشدید عوارض قلبی و عروقی و تنفسی از اثرات بهداشتی منتسب به دی‌اکسید گوگرد به شمار می‌رود. بهرحال تاکنون تنها برای مواجهه کوتاه مدت با SO_۲ و اثرات تنفسی ارتباط علیتی وجود دارد؛ درحالیکه برای مواجهه بلند مدت و اثرات تنفسی و یا قلبی ـ عروقی شواهد کافی وجود ندارد. اگر چه دی‌اکسید‌گوگرد و دیگر اکسیدهای گوگرد بسیار مورد مطالعه قرارگرفته‌‌اند، اما بسیاری از سؤالات در مورد اثرات دی‌اکسید‌گوگرد بر سلامت بدون پاسخ مانده‌‌اند. به دلیل اینکه اکسیدهای گوگرد تمایل دارند که در اتمسفر آلوده حاوی مواد معلق و رطوبت بالا وجود داشته باشند، در نتیجه مطالعات اپیدمیولوژیک بسیار کمی قادرند که اثرات آلاینده‌های مجزا را به قدر کافی از هم متمایز سازند.

اثرات مواجهه با مونوکسیدکربن بر سلامت

مطالعات نشان داده‌اند که غلظت‌های بالای مونوکسیدکربن می‌توانند باعث تغییرات فیزیولوژیک و پاتولوژیک و نهایتاً مرگ شوند. مونوکسیدکربن یک ماده قابل استنشاق سمی می‌باشد که بافت‌های بدن را از اکسیژن لازم بی‌نصیب می‌کند. با توجه به اینکه میل ترکیبی مونوکسیدکربن با هموگلوبین خون حدود ۲۲۰ برابر بیشتر از اکسیژن است، در محیط‌های آلوده، کربوکسی هموگلوبین خون (COHb) به سرعت افزایش می‌یابد. در اثر تماس با یک غلظت ثابت از مونوکسیدکربن، غلظت COHb سریعا شروع به افزایش می‌یابد و بعد از ۳ ساعت در یک سطح باقی می‌ماند. سپس بعد از ۸-۶ ساعت این میزان به یک حالت یکنواخت می‌رسد. مطالعات نشان داده‌اند که اگر انسان بمدت یک ساعت با غلظت ppm 30 مونوکسیدکربن و یا به مدت هشت ساعت با ppm 9 از این آلاینده در تماس باشد، COHb خون او به ۳/۱ درصد میرسد که سردرد و کاهش عملکرد مغزی را در پی خواهد داشت.

در مناطق شهری، آلاینده های مذکور (به جز بیوآئروسل ها) عمدتاً ناشی از وسایل نقلیه می باشد اما از منابع دیگر می توان به نیروگاه ها (برق و پتروشیمی)، دیگ های بخار صنعتی، هواپیماها، قطار و … اشاره کرد. در حقیقت، سهم منابع اخیرالذکر در مقایسه با وسایل نقلیه شهری یا ترافیک قابل چشم پوشی می باشد. یکی از موارد بسیار مهم در مناطق شهری که بر کیفیت هوای آن اثرگذار است، طراحی شهر می باشد. ایجاد خیابان های پرترافیک و پرتردد، ایجاد قایق های خیابانی (ساخت برج های بلند با بوجود آوردن نسبت های بزرگی از ارتفاع ساختمان به عرض جاده) می تواند مسیر باد را مسدود و سرعت آن را تضعیف کند که منجر به کاهش قابلیت پخش هوا و آلاینده های آن می شود. به عبارت دیگر، طراحی خوب شهر می تواند آلاینده های هوا را پخش کند و مشکلات تجمع آلاینده ها را کاهش دهد. اما این منجر به تولید کمتر آلاینده های نمی شود. به همین دلیل بایستی در خصوص کاهش منابع تولید آلاینده های هوا متخصصین و سیاست گذاران جدی تر عمل کنند.

دانلود :